Stanisław Mróz (dziennikarz)

---

Życiorys

Młodość

Stanisław Mróz rozpoczął swoją edukację w gimnazjum znajdującym się w Pułtusku, a następnie kontynuował naukę w Warszawie. Niestety, nie ukończył tego etapu kształcenia. Opuścił kurs na farmaceutę, który rozpoczął w stolicy, aby skoncentrować się na działalności socjalistycznej, przyjmując wówczas pseudonim „Marek”. Był zaangażowany w rewolucję 1905 roku, co zmusiło go do wyjazdu z Królestwa w 1907 roku. Wkrótce potem, około roku 1911, przybył do Galicji i od tej pory mieszkał w Krakowie aż do wybuchu II wojny światowej oraz początku okupacji niemieckiej.

Praca dziennikarska

Stanisław Mróz rozpoczął swoją karierę dziennikarską jako redaktor w „Nowej Reformie”, gazecie codziennej, wydawanej przez Adama Doboszyńskiego, ziemianina i członka Rady Państwa w Monarchii Austro-Węgierskiej, znanego polityka endeckiego). Pisał również artykuły do „Nowin Ilustrowanych”. Jego zainteresowania obejmowały życie kulturalne Krakowa, o czym świadczą jego recenzje dotyczące m.in. pierwszych, pośmiertnych przedstawień sztuk Wyspiańskiego, takich jak „Powrót Odyssa” (1917) oraz „Akropolis” (1926). Oprócz tego publikował wiersze i współpracował z wieloma uznanymi postaciami swojego czasu, takimi jak Karol Irzykowski, Tadeusz Pawlikowski czy Gabriela Zapolska.

W 1927 roku „Nowa Reforma” została przejęta przez koncern IKC Mariana Dąbrowskiego, a w następnym roku zamknięta. Mróz znalazł zatrudnienie w nowym wydawnictwie i kontynuował pracę aż do likwidacji koncernu w 1939 roku przez okupanta niemieckiego. Siedziba koncernu mieściła się w Pałacu Prasy, znajdującym się przy ul. Wielopole 1. W latach 1928-1939 pełnił funkcję redaktora literackiego popularnego i taniego tygodnika „Na Szerokim Świecie”. Opisując jego charakter, współcześni mówili o nim jako o osobie oryginalnej, niedźwiedziowatej, z wyraźnymi wąsami i znaczną łysiną na czole. Dziennikarz, mimo pozorów ekscentryzmu, posiadał ogromną wiedzę encyklopedyczną i zdrową filozofię życia.

W swojej pracy redaktorskiej podróżował po Europie, w tym do Hiszpanii, przeżywając czas przed wybuchem wojny domowej. Mróz uzyskał dużą swobodę w prowadzeniu gazety, która krytykowała pro-faszystowskie sympatie panujące w ówczesnym polskim społeczeństwie. Prowadził również dział poświęcony poezji zatytułowany „Antenę Poetów”, gdzie zwracał uwagę na nowe zjawiska pojawiające się w polskiej poezji tej epoki.

Konspiracja, aresztowanie i śmierć w Oświęcimiu

Na początki niemieckiej okupacji, Stanisław Mróz oraz jego współpracownicy, przy braku obecności właściciela koncernu IKC Mariana Dąbrowskiego, podjęli próbę wydawania konspiracyjnej gazety „Dziennik Krakowski”, korzystając z maszyn drukarskich. W dniu 22 maja 1940 roku został aresztowany przez Niemców za swoje antyhitlerowskie publikacje oraz działania związane z organizowaniem prasy konspiracyjnej. Najpierw był więziony w zakopiańskiej katowni Gestapo, a następnie przewieziony do obozu Auschwitz-Birkenau, gdzie zginął. Przyczyna jego śmierci, jak podano w zawiadomieniu przesłanym rodzinie, to zapalenie płuc.

Zachowały się świadectwa dotyczące jego ostatnich dni życia w Oświęcimiu. W połowie lutego 1941 roku urna z prochami Stanisława Mroza została przekazana rodzinie, a jego ciało pochowano obok żony na cmentarzu Rakowickim w Krakowie.

Świadectwa pośmiertne

Popularność Stanisława Mroza w przedwojennym Krakowie widoczna jest w licznych wspomnieniach ludzi z jego otoczenia. Pojawia się on w biografii Leona Chwistka, która została napisana przez Karola Estreichera (Leon Chwistek: biografia artysty 1884-1944), a także w wspomnieniach takich postaci jak Stanisław Pigoń czy Witold Zechenter. Ironiczne jest to, że po śmierci Mroza w krakowskich gazetach okupacyjnych publikowano nadal artykuły opatrzone jego nazwiskiem. Jego synowie w pierwszym momencie myśleli, że są to starsze teksty, jednak z czasem dostrzegli artykuły wyraźnie napisane po jego śmierci, a dziennikarz skazany za kolaborację przyznał się do ich autorstwa.

Życie prywatne

Stanisław Mróz był żonaty z Barbarą, z d. Dorociak. Związek małżeński zawarli 28 lutego 1911 roku w Krakowie, gdzie mieli dwóch synów: Sokratesa (ur. 1915) oraz Daniela (ur. 1917), który stał się grafikiem, ilustratorem i scenografem krakowskim. Zgodnie z relacją Witolda Zechentera, rodzina Mrozów zamieszkiwała w Krakowie przy ulicy Wygoda. Żona Stanisława zmarła w grudniu 1940 roku, pół roku po jego aresztowaniu przez Niemców.

---

Oceń: Stanisław Mróz (dziennikarz)

---